A

Michaelis // Hospitalii, // Galliarum Cancellarii, // CARMINA. // Editio a prioribus diversa & auctior. // Amstelaedami, // Apud Balthasarem Lakeman. // 1732, in-8°.

B

Michaelis // Hospitalii // Galliarum Can- // cellarii Epistola- // rum seu Sermonum // libri sex, Lutetiae, // apud Mamertum Patissonium Typographum // Regium, in officina Roberti Stephani. // 1585, in-fol et, plus rare, in-6° (pas signalée par J.-C. Brunet, t. III).

C

Michaelis // Hospitalii // Galliarum // Cancellarii // Epistolarum seu Sermonum // libri sex. // altera editio, Lugduni (fausse indication pour Genève), Per Hugonem Gazeium, MDXCII, in-12°. L’astérisque indique une fausse pagination (numéro de la fausse page, telle qu’elle est indiquée dans l’édition de 1592).

D

Michel de L’Hospital // Œuvres // complètes // précédées // d’un essai sur sa vie et ses ouvrages // par // P.J.S. Dufey // tome III, Paris, A. Boulland, 1824-1825, 3 vol.; rééd. Genève, Slatkine, 1968, t. III (texte basé sur l’édition de Paris, 1585).

titre

incipit

1732

A

1585

B

1592

C

Dufey

D

Joanni Triptoparchae [...] Petrus Vlamingius S.P.D.

«Plurima sunt tua, vir...»

3r°-4v°

-

-

-

Petrus Vlamingius Lectori Benevolo S.

«Hospitalii carmina tibi...»

5r°-6v°

-

-

-

Elogium Michaelis [...] Scaevola Sanmarthano

«Venio nunc ad Michaëlem...»

7r°-v°

-

Theodori Bezae Elogium Michaelis Hospitalii

«Hic ille est Michael...»

8r°-v°

-

-

-

Ad Michaelem Hospitalium [...]

«Hospitio profugas...»

9r°

-

-

-

In illud Mich. Hospit. Elogium, Impavidum ferient ruinae

Car. Utenhovius

«Tota licet vasti labefiat machina mundi...»

9r°

-

-

-

Ad Mich. Hospit. [...] St. Paschasius

«Sive sit tibi nomen...»

9v°

-

-

-

Henrico III [...] M. Huraltus Hospitalius

«Michaelis Hospitalii...»

10r°-v°

1-2

2r°-3r°

3-5

MICHAELIS // HOSPITALII, // GALLIARUM // CANCELLARII, // EPISTOLARUM & SERMONUM // LIBER PRIMUS.

1-66

1-77

1-88

7-109

I, 1 Ad Musas Romanas, ut Bellaium Cardinalem, Romae commorantem, in patriam remittant.

«Musae, progenies magni Jovis aurea, flavum...»

1-4

1-4

1-5

7-11

I, 2 Ad Franc. Olivarium, Franciae Cancellarium.

«Te sum perpetuo veritus...»

4-10

4-9

5-11

12-18

I, 3 Ad Franc. Turnonium Cardinalem.

«Turnoni, genus Heroum qui...»

10-17

10-17

11-19

19-27

I, 4 Ad Adrianum Dracum Senat. Paris.

«Drace, mihi multis...»

17-22

MDXLVII

17-21

19-24

28-33

I, 5 Ad Pontronium, Margar. Franc. Regis filiae Praeceptorem.

«Pontroni, quid agit nunc regia virgo...»

23-24

21-22

24-25

34-35

I, 6 Ad Geor. Armeniacum Cardinalem. Ex morbis quae utilitas percipi possit.

«Coenanti mecum Fabro, manibusque recentem...»

24-27

22-26

25-29

36-40

I, 7 Ad Claud. Espens. nobiliss. & doctiss. Theologum, de poësi Christiana judicium, & exemplum.

«Qui, pater Espensi, qui fit res carmine sacras...»

27-37 (hymne de Noël 30-37)

26-36 (28-36)

29-41

(32 (*40) -41)

41-52

(44-52)

I, 8 Ad Jo. Bellaium Card. & Episcop. Hostiensem.

«Donec vos bello miles vexavit...»

37-38

36-37

41-43

53-55

I, 9 Ad Odetum Castillionaeum Cardinalem. Consolatio in matris luctu.

«Tu quem tot natura bonis ornavit abunde...»

39-42

38-40

43-46

56-59

I, 10 Ad Jo. Bellaium Card. & Episcop. Hostiensem.

«Jampridem numero menses...»

42-47

40-46

46-52

60-66

I, 11 Ad Achillem Bocchium Poëtam & Equitem Bononiensem, de fide Christiana.

«Bocchi, percelebri jamdudum cognite fama...»

48-51

46-49

53-56

67-70

I, 12 Ad Lancelotum Carlum, Episcopum Regiensem.

«Dissimulare etiam potuisti, Carle...»

51-53

49-50

56-57

71-72

I, 13 Ad Petrum Castellanum, Regium Doctorem.

«Castellane decus Musarum...»

53-63

68-77

78-88

99-109

I, 14 Ad Jo. Card. Bellaium.

«Quae mihi Campanis...»

63-64

66

76

95

I, 15 Ad Margaretam Valesiam, Regiam Virginem, Francisci Regis Filiam, De sacris Carminibus M.A. Flaminii.

«Est modo quod miserum possis defendere Flaccum...»

64-66

67-68

76-78

96-98

LIBER SECUNDUS

67-131

78-144

89-164

113-201

II, 1 De morbo tertianae quo laboravit ann. MDLII. ad Illustriss. Principem Carolum Card. Lothar.

«Ut biduo plane perii, biduoque revixi!...»

67-73

51-57

58-64

73-80

II, 2 Ad Margaretam Valesiam Regiam Virginem.

«Ante fores me, Diva, tuas videre...»

73-77

57-60

65-68

81-85

II, 3 Ad Jo. Bellaium Cardinalem.

«Tandem, Bellai, superas...»

78-80

60-62

69-71

86-88

II, 4 Ad Cardinalem Lotharing.

«Lothari magnum...»

80-81

62-63

71-72

89-90

II, 5 Ad Petr. Montaureum, magni concilii R. Senatorem, elegantissimum poëtam, & Mathematicum praestantissimum.

«Ultima quae nobis a te longissima venit...»

81-84

63-66

73-76

91-94

II, 6 Ad Jacob. Fabrum Litium execratio. [1577]

«O Rabidae lites, & jurgia...»

84-89 MDXLIIX

78-82

89-94

113-118

II, 7 Ad Franciscum Olivarium, Franciae Cancellarium, de causa Merindolii Lutetiae acta in Senatu.

«Quid Romana bonus, quid Graeca per oppida Rhetor...»

89-92

104-107

119-122

147-150

II, 8 Ad Margaretam Regis sororem. [1558]

«En toties nova cura subit...»

92-98

83-88

94-101

119-126

II, 9 Ad Illustriss. principem Carolum Card. Lothar.

«Si virtus & sola viris se forma probaret,...»

98-100

89-91

101-103

127-129

II, 10 Ad Franc. Olivarium, Franciae Cancellarium, post secessum.

«Vicit, Olivari, tua virtus saeva minacis...»

100-104

91-95

103-108

130-134

II, 11 Ad Joannem Cardinalem Bellaium.

«Ergo tibi reditum...»

104-110

95-101

108-115

135-142

II, 12 Ad P. Crassinum, doctissimum Senatorem.

«Quicquid ubique latet...»

110-113

101-104

115-119

143-146

II, 13 De Meti Urbe a Fr. Lotharingo Gusiano defensa. [1560]

«Ergo militibus tandem Mavortia...»

113-116

107-110

122-126

151-155

II, 14 Ad Henricum II.

«I Felix, quo te...»

117-118

111-112

126-128

156-157

II, 15 Ad Margaritam Regis sororem.

«Est illud quod saepe queri,...»

118-120

112-114

128-130

158-160

II, 16 Ad Lancelotum Carlum Episc. Rhegiensem.

«Ibis, amice, tuo Regi comes, ibis inermis...»

120-123

114-117

130-133

161-165

II, 17 Ad Salmonium Macrinum.

«Pauperies semper...»

123-124

117-119

134-135

166-167

II, 18 Ad Carolum Marilliacum Archiepiscopum Viennensem, & Regis in sacro Consistorio consiliarium.

«Certe ut difficile est duris assuescere rebus,...»

125-128

119-122

135-139

168-172

II, 19 Ad illustrissimum principem Carolum Cardinalem Lotharingum, In P. Ronsardi commendationem.

«Quam facile in multis antiqui norat Homeri...»

128-130

122-124

139-141

173-175

II, 20 Ad Hospites.

«Hospitibus...»

130-131

124-126

141-143

176-177

LIBER TERTIUS

132-188

145-198

165-227

205-277

III, 1 Ad Franciscum Olivarium, Franciae Cancellarium.

«Tot Francisce dies me nil scripsisse...»

132-138

145-152

165-172

205-213

III, 1b Francisci Olivarii, ad superiorem Epistolam Responsio (XVII Cal.Augusti)

«Janus Morellus tuam nobis epistolam reddidit,...»

139-141

152-154

173-176

214-217

III, 2 Ad Janum Morellum, de matribus, quae filios suos ipsae non alunt, nec apud se domi educari patiuntur.

«Quinque dies tantum dixi me rure futurum,...»

141-146

154-158

176-181

218-223

III, 3 In Henricum II. ad Carolum Lotharingum Card.

«Carole, si vano non est auctore subortus...»

146-148

142-144

162-164

199-201

III, 4 Ad Odetum Cardinalem Castilionem.

«Nempe suis, mi Castilio, qui nititur ipse...»

148-151

159-161

182-184

224-226

III, 5 Ad Cardinalem Lotharingum.

«Scis tamen ista maris...»

151-154

161-164

185-189

227-231

III, 6 Ad Carolum Lotharingum Cardinalem.

«Qui te distineat levibus nunc, Carole, nugis...»

154-160

136-142

155-162

191-198

III, 7 Ad Janum Bellaium Cardinalem.

«Nunc canas hiemes...»

160-162

194-196

223-225

272-274

III, 8 Ad Salmonium Macrinum [1546] [1] .

«Si videas, Macrine...»

162-164 MDXLVI

196-198

225-227

275-277

III, 9 Ad Sal. Macrinum.

«Non ego tot...»

165-166

235-236

269-270

324-325

III, 10 Ad Jo. Bellaium Cardinalem [1546].

«O mihi te qualem plectro...»

166-168

184-185

211-213

257-259

III, 11 Ad Illustr. Margaritam Regis sororem.

«Forte fuit tecum mihi sermo Diva...»

168-174

185-191

213-219

260-267

III, 12 Ad Carolum Lotharingum Cardinalem.

«Quam te nostra diu praesentem Gallia vidit,...»

174-176

191-194

219-222

268-270

III, 13 Ad Bart. Faium

Senatorem

Parisiensem.

«Prime Senatorum, nostri...»

176

194

222

271

III, 14 Ad Janum Morellum, Ebredunaeum.

«Hae mea quorundam sermonibus...»

177-181

131-136

149-155

185-190

III, 15 Ad Margaritam Regis Sororem.

«Mentito toties Remorum...»

181-183

238-240

272-275

328-330

III, 16 Ad Paullum Camborea Villa Regia.

«Camboreae qui visus ager...»

183-184

126-127

143-145

178-179

III, 17 In Librum Andraeae Tiraquelli de Legibus connubialibus [1546].

«Qui nondum plane tersus, nondumque politus...»

185-186 MDLIV

127-128

145-147

180-181

III, 18 Ad Lancelotum Carlum, Episc. Reginensem.

«Quid tu, quid Frexus, quid melle...»

186-188

129-131

147-149

182-184

LIBER QUARTUS

189-230

199-254

228-291

281-350

IV, 1 Ad Francisc. Lotharingum Ducem Guisianum. De Duce Guisio e Latio sub cladem Quintinianam in Galliam redeunte. [1558]

«Aut tu rem nobis convulso cardine lapsam...»

189-195 MDLVII

165-171

189-196

232-239

IV, 2 De Caleti et Guinae oppidorum expugnatione. [1558]

«Sic mutat Fortuna vices, & ludit atrocem...»

195-199

171-174

196-200

240-244

IV, 3 De Theavilla capta. [1558]

«Ut gravis & senio...»

199-203

175-179

200-205

245-250

IV, 4 Ad Margaritam Regis sororem.

«En, Virgo, tibi nobilium...»

203-205

179-180

205-207

251-252

IV, 5 Ad Carolum Lotharingum Cardinalem.

«Usque adeo magnum est componere...»

205-206

181-182

207-209

253-254

IV, 6 Ad Cardinalem Lotharingum.

«Hos ego versiculos...»

206-208

182-184

209-211

255-256

IV, 7 Ad Vidum Fabrum. De amore & ignoratione sui.

«Mortales animos agit ignorantia...»

208-214

199-205

228-235

281-288

IV, 8 Sermo in Luxum. Ad Chr. Thuanum P. Par .

«Aequius ad postem...»

214-228

205-219

235-251

289-305

IV, 9 Ad Musas.

«Musae, quas...»

228-229

292-293

334-335

400-401

IV, 10 Ad P. Victorium.

«Victori, tanto...»

229-230

336-338

384-386

458-460

LIBER QUINTUS

231-289

255-320

292-367

353-436

V, 1 In Francisci illustriss. Franciae Delphini, & Mariae sereniss. Scotorum Reginae nuptias. [1558]

«Mene etiam cantare jubes & ludere versu...»

231-236

240-244

275-280

331-336

V, 2 Ad Carolum

Lotharingum Cardinalem.

«Hunc etiam cari morbo qui...»

236-237

245-246

280-282

337-338

V, 3 Ad Margaritam Regis sororem.

«Afflictum Regina malis...»

237-242

246-251

282-288

339-345

V, 4 Ad Carolum Cardinalem Lotharingum. [1558]

«Si Pacem tecum referes, tua munia Regi...»

242-244

251-253

288-290

346-349

V, 5 Ad Janum Morvillierium.

«Siquis agro longe veniens...»

245-259

220-234

251-268

306-323

V, 6 Ad Franc. Olivarium, Franciae Cancellarium. [1560]

«Vobiscum Remos una comes...»

259-261

283-284

324-326

387-389

V, 7 Ad ampliss. illustriss.que Principem Carolum Cardinalem Loth. Epigramma .

«Hoc etiam loculis munus tibi, Carole, nostris...»

261

254

291

350

V, 8 De sacra Francisci II. Galliarum Regis initiatione, regnique ipsius administrandi providentia. [1560]

«Caelesti est oleo Mariae Puer unctus ad aram...»

262-272

255-266

292-305

353-366

V, 9 Ad Jac. Fabrum Iter Nicaeum.

«Treis adeo totos descripsit...»

273-289

266-283

305-323

367-386

LIBER SEXTUS

290-349

321-377

367-432

439-513

VI, 1 Ad Carolum Cardinalem Lotharingum. Tridentum MDLXIII

«Dum tuus hic bellum germanus confi[n]cit...»

290-296

285-292

327-334

391-399

VI, 2 Ad Amicos.

«Durus & ...»

297-306

338-347

386-397

461-472

VI, 3 Ad Carolum Cardinalem Lotharenum.

«Carole, sinceri videar malefunctus...»

306-313 MDLXIII

293-300

336-344

402-410

VI, 4 Sermo.

«Ut qui se...»

314-317

300-304

344-348

411-415

VI, 5 Sermo de libertate scribendi.

«Scriptorum quosdam...»

318-319

304-306

349-350

416-417

VI, 6 De Bello Civili. Ad Chr. Thuanum P.P.

«Sive malum hoc Pandora...»

319-324

306-311

350-356

418-423

VI, 7 Ad Arnoldum Ferrerium.

«Ferreri, quo nec melior...»

324-325

311-312

356-357

424-425

VI, 8 Ad Vidum Fabrum.

«Vates ille...»

325-331

312-319

358-365

426-433

VI, 9 Ad Arnoldum Ferrerium.

«Tam varia atque incerta...»

332-333

319-320

365-367

434-436

VI, 10 Ad Adrianum Turnebum.

«Me tam praeclari noli,...»

333-334

285

326

390

VI, 11 Ad Vidum Fabrum.

«Tu me posse...»

334-338

321-325

367-371

439-443

VI, 12 Ad Jacobum Corbinellum.

«Corbinelle, libens te...»

338-343

325-330

372-378

444-450

VI, 13 Ad Antonium Vaccam Italum.

«Vacca, tibi multis frons...»

344-349

331-336

378-384

451-457

LIBER SEPTIMUS

350-377

-

-

-

VII, 1 De se ipso Sermo

«Si quis felicem, si quis...»

350-356

347-354

398

(*401-5)

473-481

VII, 2 Ad Barth. Faium Senatorem.

«Sperabam, dilecte mihi...»

357-358

354-355

405-407 (*401-7)

482-483

VII, 3 Ad eundem, Classis Inquisitionum Praesidem Factum.

«Non quo more solent alii gaudere...»

358-361 MDLXVII

356-358

407-410

484-487

VII, 4 Ad Annam Aestensem.

«Anna, mihi natis haec de...»

361-363 MDLXXII

361-363

413-416 (*409-12)

491-494

VII, 5 Ad Margaritam Sabaudiae Ducem.

«Oblectare meis te versibus...»

363-370

 363-370

416-424 (*412-24)

495-503

VII, 6 Ad Barth. Faium.

«Nolim me pigrum...»

370-373 MDLXIX

370-373

424-427

504-507

VII, 7 Ad Chr. Thuanum P. P.

«Nec victus jaceo, quanvis...»

373-375

374-375

428-430

508-510

VII, 8 In reditum Francisci Lothareni Guisiorum Ducis, Carmen.

«Ite coronati, festivoque...»

375-376

376-377

430-431

511-512

VII, 9 De ponte Gardonis.

«Admirandi...»

377

377

432

513 [2]

TUMULI

378-386

378-386

433-437 (*429-33)

517-522

VIII, 1 In Petr. Castellani Aureliae Episcopi.

«Si pulchrum est ducibus pugnando...»

378

378

433 (*429)

517

VIII, 2 Horatii Farnesii . [1560]

«Et Venus, & Mavors,...»

378-379

378-379

433-434 (*429-30)

518

VIII, 3 Fr. Lotharingii Ducis Guisii.

«Hunc belli rabies, civilis...»

379 MDLXIII

379

434 (*430)

518-519

VIII, 4 Jac. Burdini Regis Secretarii. MDLXVII

«Hic turbas inter medias...»

379

379

434-435 (*430-31)

519

VIII, 5 Ejusdem

«Hunc Deus aetatis medio...»

379-380

379-380

435 (*431)

519-520

VIII, 6 Jo. Capellani & Hon. Castellani Medic. Regior. Tumulus.

«Divisi patria longa regione locorum,...»

380-381 MDLXIX

380

435-436 (*431-32)

520-521

VIII, 7 De Obitu Jac. Fabri

«Ergo tam prope me & sine...»

381-383

358-361

410-413 (*409)

488-490

VIII, 8 De Morte D. Brissacae.

«Maturum ut celsa...»

383-385

236-238

271-272

326-327

VIII, 9 P. Montaurei Aurelii Tumulus.

«Musae, vester honos,...»

385-386

381

436-437 (*432-33)

521-522